Uitgeverij loopt dezelfde doodlopende steeg in als de muziekindustrie

In NRC Handelsblad van 16 april laat Mizzi van der Pluijm zien hoezeer de uitgeverij de defensieve stellingen heeft betrokken, klaar om hetzelfde pijnlijke proces door te gaan als de muziekindustrie. Jammer want er liggen zoveel kansen.

In het stuk moet vooral het e-book het bekopen. Het leest niet lekker en het maakt nog nauwelijks een substantieel deel uit van de omzet. Het is inderdaad nog maar klein (1 % van de totale omzet nu), maar de verwachting van de groei is spectaculair (binnen 5 jaar 10 tot 50 %). Misschien goed om in herinnering te brengen dat KPN in de jaren 80 voorspelde het aantal gebruikers van de mobiele telefoon, toen 3%, niet boven de 10% zou groeien. Dat de Kindles voornamelijk gekocht worden door vijftigplussers zoal Van der Pluijm beweert is een dubbele waarschuwing aan de uitgeverijbranche: jongeren lezen niet meer en de ouderen gaan digitaal.

Maar het artikel zou vooral moeten gaan over de rol die de uitgeverij in dit veranderende landschap zou hebben. Dat kan echter niet overtuigen. Als eerste wordt het redactiewerk genoemd. Als dat onderscheidend moet zijn voor het uitgeverijvak houd ik mijn hart vast. Het bedenken van boeken is ook een belangrijk onderdeel. Het wordt alleen niet duidelijk wat dat betekent en op welke manier dat uniek is voor een uitgever. Maar vooral de laatste argumenten baren zorgen: het bewaken van de rechten, elektronische beschermingsconstructies en het voeren van proefprocessen. Of te wel: uitgevers willen graag hetzelfde pijnlijke traject door als de muziek en filmindustrie in plaats van te leren van die cases en zichzelf opnieuw uit te vinden, want ik ben er van overtuigd dat iets als een uitgever een rol kan spelen.

In plaats van een zandkasteel te bouwen in de hoop de zekere vloed te kunnen weerstaan, zou de uitgeverij zich moeten bedenken hoe het kan profiteren van de dynamiek van het web. Een start is om het internet niet te zien als slechts een plunderplatform. Mensen zijn bereid te betalen voor inhoud. Maar geef ze die inhoud, zoals ze het willen. Dat is het succes van I-tunes. Er waren al volop digitale spelers, maar nog geen aanbieders van bestanden. Logisch dat mensen op zoek gaan. En dat was niet de muziek industrie. I-tunes is in dat gat gesprongen en heeft inmiddels10 miljard nummers verkocht.

De uitgever zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden en dat begint met de vraag: welke markt zit ik in? Zoals Erwin Blom terecht zegt: een uitgeverij doet in verhalen niet in verpakkingen. En met dat uitgangspunt zou je zoveel kanten op kunnen. Het hele idee van hoe een boek tot stand komt, staat ter discussie. Zoals in de muziek het niet meer nodig is om eerst 10 nummers te maken om een schijfje vol te maken, geldt voor boeken ook dat de oude vorm niet meer bepaalt hoe een verhaal overgebracht gaat worden.

Ik vrees echter het ergste. Het initiatief van Leon de Winter vergelijken met het aanbieden van een boek bij één specifieke fysieke boekhandel zegt veel over het gebrek aan aansluiting van Van der Pluijm bij de dynamiek van het web en geeft weinig hoop op een positieve vernieuwende strategie die uitgeverij Contact echt relevant in dit veranderende landschap kan maken.